Kurşun Kalemin Öyküsü

Günümüz gelişen teknolojisi sebebiyle kağıda yazı yazma eyleminden ister istemez uzaklaşılmış olsa da yetişkinlerin de çeşit çeşit rengarenk kurşun kalemleri nostaljik bir hevesle kullandıkları görülüyor. Zaman zaman siyah beyaz çizimlere, zaman zaman rengarenk dünyalara ilham veren renkli kurşun kalemlerin yaşam öyküsüne göz gezdirmenin bizlere de renkli ufuklar açması dileği ile…

Kurşun Kalem Neden Yapılır?

Bu estetik kalemlerin mineleri karbon atomlarından oluşan grafit, kil ve emprenye kimyasallarından oluşurken; grafit mineye rengi veren renkli bileşen olan kristalleşmiş bir kömürdür. Kil ise, mineye şeklini ve dayanıklılığını veren bağlayıcı görevindedir. Emprenye kimyasallar ise mineye dayanıklılık imkanı ve pürüzsüz yazım kalitesi imkanı sağlamaktadırlar.

Mineye rengini veren grafit, gri-siyah renkli katı bir maddedir. Karbon elementinin allotropu olmakla birlikte, içeriğindeki karbon atomları, üst üste yığılmış geniş, yassı levhalar oluşturacak biçimde, iki boyutlu düzlemde birbirlerine bağlanmıştır. Bu levhalar birbirlerinin üzerinden kolayca kayar. Grafitin iyi bir yağlayıcı olma özelliği ve makina parçalarının aşınmaması için kullanılması gibi özellikleri de bundan kaynaklanır.

Kağıt üzerinde, demir siyahından çelik grisine değişken bir iz bıraktığı keşfedilmiş ve adını yazı yazmakta kullanılmasından almaktadır. Grafit kelimesi, Yunanca grafein (yazmak) kökünden gelmektedir. 16. Yüzyılın ortalarında İngiltere'de keşfedilen grafitin, o dönemde bir tür kurşun elementi olduğu düşünülüyordu.

İsveçli doğa bilimci Conrad Gesner ise grafitin kurşundan daha farklı bir mineral olduğunu keşfetmiştir. Gesner, 1565'te ilk kurşun kalem tasvirini ahşap içinde bir grafit şeklinde tasvir etmiş ve daha önce kil ile grafitin karışımı eşliğinde edebiyatçılar yazılar yazsa da ilk 'kurşun kalem' söyleminde yine Gesner bulunmuştur.

Fransız subay Nicolas-Jacques Conté, kil ve grafit karışımından kurşun kalem üretmiş ve bu işlemin patentini 1795 yılında almış, 1861’de Eberhard Faber ilk seri üretim kurşun kalem fabrikasını New York’ta kurmuştur.

Grafit ve kil oranları değiştirilerek sertlik ve siyahlık ayarlanırken bu eğlenceli kalemlerin üzerindeki “B” ve “H” harfleri sertlik ve siyahlık derecesini belirtir. “H” büyüdükçe ucun içindeki kil artar ve bu da sertlik verir, renk açılır. “B” derecesi arttıkça grafit oranı artar ve bu ise yumuşaklık verir, renk koyulaşır.

Gesner'in de tasvirlediği gibi; içerisindeki bileşimin kaplanması genelde ahşaplar ile olmuştur. Bunun için kullanılan ağaç türleri kavak, ıhlamur, sedir, çam ağaçlarıdır. Bu ağaçlardan budaklı bölümler ayrılarak kalemin ana girdisi olan lata (kalem tahtası) yapılır.

Renkli, kurşun kalemlerin yapımında ise; renk veren pigmentler ve dolgu maddeleri ilaveten kullanılmaktadır. Kurşun kalem izlerini silme işlemi ise ekmek kırıntılarıyla yapılmakta iken; Fransız araştırmacılar kurşun kalem izlerini silmek için bir çeşit bitkisel sakız olan kauçuğu kullanma fikrini tesadüfen bulmuşlardır. Böylelikle kurşun kalemin üstünde yer alan silgiler pratik kullanımda yerlerini almıştır.

Çocuklardan yetişkinlere rengarenk sihirli yazımlar bu öyküde olduğu gibi sayfalarda yerlerini almaktadır. Aydınlıklar vaat eden yazılarımızın olması dileği ile.